MonART
MON/ART Warsztaty Artystyczne
Stowarzyszenie MONAR oraz społecznie zaangażowana grupa artystów i performerów dzięki nowej inicjatywie społeczno-kulturalnej zmieniają negatywny wizerunek osób uzależnionych.
Warsztaty artystyczne
Głównym celem projektu Monart realizowanego w placówkach Stowarzyszenia Monar dzięki środkom uzyskanym z funduszu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego było nawiązanie relacji artystyczno-terapeutycznej pomiędzy polskimi artystami, działającymi w obrębie różnych sztuk wizualnych a beneficjentami ośrodków terapeutycznych Monaru tj. osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych, osób uzależnionych z podwójną diagnozą (tzn. uzależnionych i jednocześnie cierpiących na choroby psychiczne), osób niepełnosprawnych i bezdomnych. Cel ten został osiągnięty poprzez realizację warsztatów artystycznych, które odbyły się w następujących placówkach:
- Warszawie (Centrum Pomocy Bliźniemu Monar-Markot, ul. Marywilska 44a)
- Wyszkowie (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar, ul. 3 Maja 65)
- Gdańsk (Ośrodek Rehabilitacyjno – Readaptacyjny dla Dzieci i Młodzieży, ul. Agrarna 2)
- Głoskowie (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar, Głosków 43, Borowie)
- Graczach (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar,ul. XX -lecia PRL 12)
- Rożnowicach ( Centrum Pomocy Bliźniemu Monar – Markot, Rożnowice 33)
- Ozorkowie (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar,ul. Żwirki 1a)
- Łodzi (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar,ul. Tuszyńska 106)
- Zbicku (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar,ul. Leśna 2)
- Zaczerlanach ((Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar,Zaczerlany 25, Choroszcz)
- Krakowie (Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, terapii i rehabilitacji uzależnień) Ośrodek Monar,ul.Suchy Jar 4)
W ramach projektu zrealizowano w sumie 35 warsztatów, w których uczestniczyło 276 osób oraz 50 wolontariuszy (tj. terapeutów oraz pracowników socjalnych w poszczególnych placówkach Monar).
W projekcie współpracowaliśmy z następującymi artystami:
- Bogną Burską
- Zuzanna Janin
- Adą Karczmarczyk
- Oskarem Kasperkiem
- Tomaszem Mrozem
- Dorotą Podlaską
- Elizą Proszczuk
- Reaktor Laboratorium Rzeźby
- Danielem Rumiancewym
- Katyą Shadkovską
- Sylwią Walczowską
- Arturem Żmijewskim
Krzysztofem Żwirblisem
Udało nam się połączyć dwa, pozornie nie przystające do siebie światy kultury i wykluczenia społecznego. Punktem wspólnym okazał się człowiek: człowiek- artysta, człowiek – uzależniony, człowiek – bezdomny. Dzięki tym działaniom nawiązały się relacje między artystami a beneficjentami ośrodków Monar, Monar- Markot, które będą owocować kolejnymi działaniami artystycznymi zmierzającymi do trwałej reintegracji społecznej i kulturowej. Jednocześnie udało nam się przełamać bariery dostępności do świata sztuki, udało nam się również odkryć, że wykluczenie społeczne nie jest sprzeczne z talentem i możliwością wyrażenia siebie poprzez sztukę.
Artyści podczas warsztatów skupionych na arteterapii popularyzowali również sztukę współczesną, pomagali podopiecznym Stowarzyszenie Monar otwierać się na siebie i wspierali proces wyrażania siebie poprzez sztukę. Dzięki zaangażowaniu w realizacje działania podopieczni uczestniczący w warsztatach mieli okazję przekonać się o własnej zdolności do myślenia twórczego i ekspresji uczuć, z czym często, w związku z uzależnieniem mają problem. Sukces projektu Monart, opierającego się na idei sztuki zaangażowanej społecznie to efekt relacji twórczej pomiędzy artystami i pacjentami Monaru, opierającej się na wzajemnym szacunku i fascynacji i wspólnej odpowiedzialności za zmianę społeczną.
MONART – Wystawa
Centrum Pomocy Bliźniemu Monar-Markot
ul. Marywilska 44a Warszawa Wystawa
13.12.2016 – 30.01.2017
Pn – Pt 10:00 – 16:00
/Celem projektu jest nie tylko próba działania na rzecz reintegracji, pokazanie młodym osobom innych możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, pomóc w autoidentyfikacji i określeniu koncepcji własnego życia bez narkotyków i alkoholu. Zamiarem organizatorów jest również popularyzacja sztuki współczesnej, działań prospołecznych i arteterapii wśród uzależnionych. Ważne jest też zwrócenie uwagi na problemy związane z zaległościami w sferze edukacji kulturalnej młodych osób sięgających po środki psychoaktywne.
Zintegrowane działanie partycypacyjne w Monarze
Kontakt ze sztuką ludzi trafiających do ośrodka rehabilitacyjnego jest za zwyczaj ograniczony. Nierzadko są oni pozbawieni możliwości twórczego spojrzenia na świat, rozwoju własnej wyobraźni, a także umiejętności zadawania sobie pytań i krytycznego badania rzeczywistości. Kreatywne myślenie jest jedną z najbardziej istotnych umiejętności, umożliwia bowiem prawidłowy rozwój emocjonalny, mentalny, psychiczny. Zazwyczaj osoba uzależniona, tak samo jak osoba określająca siebie jako artysta, pragnie przekroczyć granice ogólnie przyjętej normy. Artysta kieruje to pragnienie na działania twórcze. Człowiek uzależniony sięga po narkotyk, włączając mechanizmy obronne, które na krótki czas dają mu poczucie satysfakcji. Zdarza się, że twórczość idzie w parze z uzależnieniem, dlatego równie ważnym zadaniem jest konfrontacja z własnymi emocjami w obliczu nałogu oraz zbadania co łączy, a co odróżnia proces twórczy od uzależnienia. Monar zbudował system leczenia uzależnień w oparciu o metodę społeczności terapeutycznej. Tysiące pacjentów rocznie otrzymują pomóc w ponad 130 placówkach w całej Polsce. Placówki Monaru są zróżnicowane pod względem oferty: Monar pracuje z różnymi grupami wiekowymi, osobami z podwójna diagnozą, osobami bezdomnymi, zyjącymi z HIV i chorymi na AIDS. W jednym z ośrodków Monar stworzył warunki leczenia również dla matek z dziećmi. Monar oferuje również pomóc osobom uzależnionym, które mają za sobą wielokrotne, nieudane próby leczenia w ośrodkach stacjonarnych, dodatkowo kierując swoje działania również do osób, w stosunku do których sąd orzekł zamianę kary pozbawienia wolności na pobyt w ośrodku rehabilitacyjnym. Można uznać, że uzależnienie jest chorobą uczuć, rozumianą jako aktywowanie mechanizmu blokowania emocji. Jedną z najbardziej powszechnych cech współczesnego społeczeństwa jest brak umiejętności okazywania emocji i, co za tym idzie, brak empatii, egocentryzm, samotność i izolacja. Koncepcja warsztatów integracyjno-partycypacyjnych, w ramach których pacjenci działają razem z artystami, prowokuje do zadawania pytań i krytycznego spojrzenia na siebie i społeczeństwo. Realizując projekt MONART chcemy zwrócić uwagę na kwestie wykluczenia społecznego i kulturalnego ludzi uzależnionych, podkreślając, że problem uzależnień może dotyczyć każdego, szczególnie w obliczu relatywizmu wartości charakterystycznego dla społeczeństwa neoliberalnego, opartego o zasady hierarchii, pogłębiającej w człowieku uczucie frustracji, pustki i niesprawiedliwości.
Aby połączyć świat artystów ze światem osób wykluczonych społecznie zdecydowaliśmy, iż podczas wystawy przeprowadzimy debatę na temat tego jak człowieczeństwo widziane jest przez te dwie grupy społeczne i jak bardzo te dwa światy się przenikają.
Głównym tematem dyskusji był problem stygmatyzacji oraz wykluczenia społecznego i artystycznego osób uzależnionych i bezdomnych oraz kwestia współodpowiedzialności artystów/sztuki oraz grup defaworyzowanych za reintegrację społeczną. Dodatkowo podczas debaty próbowaliśmy znaleźć odpowiedź na pytanie: czy sztuka może mieć wpływ na zmianę społeczną. Podopieczni Stowarzyszenia Monar podzielili się ze zgromadzonymi gośćmi swoimi historiami, dzięki czemu uzależnienie przestało być tematem tabu, warsztaty artystyczne nauczyły ich wyrażania własnych emocji i umożliwiły wymianę pomiędzy społeczeństwem a osobami wykluczonymi, gdzie sztuka stała się medium w uświadamianiu problemu uzależnienia, jednym z najbardziej demokratycznych zagrożeń, bo dotyczących każdego z nas. Co ciekawe, również artyści, dzięki pracy z osobami uzależnionymi podczas dyskusji opowiedzieli o swoich problemach z alkoholem i substancjami psychoaktywnymi. Pozorna bariera pomiędzy artystami i uzależnionymi została pokonana poprzez stworzenie platformy wsparcia międzykulturowego i społecznego.
Z efektami projektu można się było zapoznać w Centrum Pomocy Bliźniemu Monar-Markot przy ul. Marywislkiej 44a w Warszawie, gdzie do końca stycznia 2017 realizowana była wystawa prac powstałych w ramach warsztatów prowadzonych z podopiecznymi Stowarzyszenia Monar.
/ kuratorka Katya Shadkovska
/ koordynacja Agnieszka Grzelka
/ realizator Stowarzyszenie Monar
/ partner lokal_30, ul. Wilcza 29a/12, Warszawa
/ oprawa graficzna Noviki
/ patronat medialny TVP Kultura
Relacja z otwarcia wystawy w dniu 13.12.2016r.:
Artyści o projekcie:
Zuzanna Janin
Jedno z najciekawszych doświadczeń, ale tez emocjonalnych doznań w artystycznej pracy zawodowej. Spotkanie i praca z ludzmi, ktorych koleje losu mogą wiele nas nauczyć. Jednocześnie sztuka staje sie dla nich mozliwoscia komunikowania emocji oraz daje mozliwosc twórczego wyjscia poza schematy utartego sposobu myslenia o swiecie.
Warsztaty z grupami uzależnionych, niepełnosprawnych intelektualnie, bezdomnych to jedno z najważniejszych doświadczeń na drodze artystycznej. Wznowienie i przeprowadzenie wiekszej ilości zajęć i projektow warsztatowych jest bardzo potrzebne obu stronom: prowadzącym i uczestnikom.
Ada Karczmarczyk
Realizacja warsztatów w ośrodku Monar na temat sztuki wideo z pacjentami była dla mnie bardzo rozwijającym i pozytywnym przedsięwzięciem. Mogłam jako artystka zainspirować ich do budującego działania poprzez sztukę oraz sama zadać sobie pytania o sens sztuki i wartości jakie można za jej pomocą przekazywać. Otwieranie uczestników warsztatów na działania artystyczne było wyzwaniem ale i przyjemnością, kiedy widziałam jak budziła się w uczestnikach kreatywność i chęć działań twórczych w pozytywnej intencji.
(…)Myślę że jest to świetny pomysł, który zarówno rozwija uczestników warsztatów jak i artystów, którzy w zetknięciu ze sobą i poczuciu zrozumienia na płaszczyźnie pociągu do poszukiwań i eksperymentu mogą się rozwinąć. Zachęcanie pacjentów do działań twórczych ukierunkowanych na pozytywne wartości jest też formą terapii dla artystów, którzy często są przytłoczeni specyficznym i nierzadko krytycznym charakterem świata sztuki. Warsztaty dają artystom poczucie że sztuka może służyć do pozytywne przemiany a pacjentom że impuls który kieruje ich do przekraczania norm nie jest wadą tylko destrukcyjne ukierunkowanie go jest niebezpieczne a ukierunkowanie go na sztukę staje się pewnego rodzaju ratunkiem.
Daniel Rumiancew
Warsztaty były dla mnie bardzo ważnym doświadczeniem. Miałem duże obawy jak zostanę odebrany przez osoby, które są sporo młodsze ode mnie, a także mają w swoim życiu specyficzny problem, którego ja nigdy nie doświadczyłem. Okazało się, że pacjenci Monaru są bardzo otwarci, cieszą się pracą na warsztatach, są aktywni, mają pomysły co konkretnie mogłoby powstać w czasie warsztatów, chętnie współpracują na rzecz zrealizowania założonych pomysłów, dzięki czemu efekt artystyczny warsztatów był jeszcze lepszy niż oczekiwałem. Jednocześnie nawiązały się pomiędzy nami bardzo pozytywne relacje, czego dowodem jest chyba to, że na otwarcie powarsztatowej wystawy przyjechało troje uczestników.
Pomysł na warsztaty jest bardzo dobry, ponieważ artyści mogą pacjentom Monaru zaoferować inne niż dotychczas spojrzenie na życie, uświadomić że również oni, po terapii, a także w jej trakcie, mogą robić w życiu coś innego niż dotychczas, że mogą zmienić swoje zainteresowania (i że być może te zainteresowania mogą być związane z twórczością). Z drugiej strony, pacjenci mogą uświadomić artystom jak ważna jest rola pomagania poprzez sztukę, uwrażliwienie na problemy innych ludzi, jak ważne jest aby artysta nie zajmował się jedynie problemami plastycznymi lub by nie zamykał się w ciasnym kole problemów własnych. Współpraca artystyczna ma potencjał bycia rozwijającą emocjonalnie i intelektualnie dla wszystkich jej uczestników, a poza tym może być po prostu dobrą zabawą.
Dorota Podlaska
Warsztaty w ośrodku dla uzależnionych były bardzo ważnym dla mnie doświadczeniem. Każdy artysta ma świadomość, że sztuka jest rodzajem autoterapii. W trakcie warsztatów artysta ma szansę zaszczepić ducha kreatywności w uczestnikach oraz dać im okazję do wglądu w swoje wnętrze i wyrażenie siebie. Czasami niektóre treści trudno jest wyrazić słowami i wtedy z pomocą może przyjść stworzenia obrazu lub innego dzieła, wynikającego ze swobodnej kreacji. Prowadzący zajęcia może „przemycić” terapię w innej formie niż na co dzień – w formie zabawy, rozwiązywania zadań kreatywnych, w swobodnej, zrelaksowanej, przyjemnej atmosferze. Arte-tarapia daje wymierne efekty: zmniejszenie stresu, lęków, zwiększone poczucie samoświadomości, bezpieczne wyrażenie trudnych emocji, nabycie umiejętności rozwiązywania problemów, budowanie zdrowego, pozytywnego obrazu własnej osoby. Stworzenie nawet najbardziej prostego „dzieła” daje natychmiastowe poczucie sukcesu. Zadaniem artystów- prowadzących zajęcia jest zaproponowanie takich działań, czasem niecodziennych, które nie wymagają plastycznych czy manualnych umiejętności, które dadzą szansę na ekspresję wszystkim uczestnikom.
W trakcie zajęć w ośrodku Stowarzyszenia MONAR w Wyszkowie zorientowałam się, że uczestnicy świetnie radzili sobie wykonując zadania indywidualnie. Gubili się i natrafiali na trudności w trakcie pracy zespołowej. I tu widzę pole do popisu dla warsztatów arte-terapii: budowanie lepszych relacji w grupie, nabycie umiejętności społecznych.
Eliza Proszczuk
Bardzo mi się podobała praca w Monarze, to sama przyjemność pracować z ludzmi ,którzy wyrażają chęć współpracy szukają wsparcia i przyjaźni. Chyba też nie czułam się ,że pracuję a raczej odwiedzam grupę znajomych z ,którymi współtworzę.
Zanim zaczęłam warsztaty byłam ciekawa miejsca i ludzi poddanych terapii. Kiedy już odrobinę ich poznałam okazało się, że specjalnie się nie różnimy ,może jedynie tym ,ze ja miałam do tej pory w życiu trochę więcej szczęścia. W trakcie warsztatów zaistniała wymiana doświadczeń pomiędzy nami wszystkimi a nie pomiedzy mną a grupą monarową i chyba na tym najbardziej mi zależało.
Cykl tego typu warsztatów powinien być wpisany w terapię ludzi uzależnionych. To nie powinny być tylko gościnne zajęcia. Takie warsztaty są równie potrzebne jak codzienna czynności ,którą wykonują w ośrodku np.jak sport czy praca.
Film z warsztatów realizowanych w ramach projektu MonART w Ośrodku Monar w Zaczerlanach:
https://www.facebook.com/Monar-198112100203250/videos/
Projekt MON/ART finansowany jest ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego